معمار آمریکایی که 15 Central Park West را طراح کرد؛ ادای احترامی موفق به بلوکهای بزرگ آپارتمانی نیویورک دههٔ ۱۹۲۰
کاترین اسلسور
مجله Vanity Fair بود که رابرت استرن، که در سن ۸۶ سالگی درگذشت، را «شاه Central Park West» نامید، پس از موفقیت شگفتانگیز آپارتمانمجتمع ۲۰۰۸ او در 15 Central Park West. این پروژه بهعنوان ادای احترامی به بلوکهای بزرگ و باشکوه Upper East Side که برای ثروتمندان قدیم عزیز بودند، طراحی شد و پاسخی محاسبهشده به بینظامی برجهای شیشهای مدرن نیویورک بود.
شبیه پیشینیان خود در دههٔ ۱۹۲۰، این ساختمان با سنگ آهک کرمی (۸۵,۰۰۰ قطعه) پوشیده شد و اگرچه این موضوع چند میلیون دلار به بودجه اضافه کرد، در نهایت تنها یک مسأله جزئی بود. آپارتمانهای لوکس بهسرعت توسط افراد جدید ثروتمند از جمله مدیران صندوقهای پوششدار و سلبریتیها، از جمله استینگ و دنزل واشینگتن، خریداری شدند. فروش کل حدود ۲ میلیارد دلار، «15 CPW» را به پرفروشترین ساختمان آپارتمانی جهان در آن زمان تبدیل کرد. سازندگان آن، آرتور و ویلیام لی زیکوندورف، وارثان یک سلسلهٔ املاک آمریکایی، هزینهٔ سنگ آهک را از فروش یک واحد آپارتمان جبران کردند.
قابلیت اصلی استرن این بود که مشتریانش را به نگاه به گذشته، نه به آینده، ترغیب کند، با سبکهای تاریخی که بهنحوی آرامشبخش و ماهرانه اجرا شده بودند. «بسیاری از آثار مدرن زمان ما تمایل دارند اشیاء خودمرکزی باشند و این یک درگیری واقعی است که من با آن مواجهام»، او به نیویورک تایمز در سال ۲۰۰۷ گفت. «ساختمانها میتوانند نماد یا شیء باشند، اما همچنان باید با کل بزرگتر در تعامل باشند.»
زمانبندی او مناسب بود، چرا که دوران اوایل کارش همزمان با ناامیدی عمومی از مدرنیسم و گرایش به تاریخگرایی بازیگوشانهٔ پستمدرنیسم بود. اما او بهزودی این بازیگوشی را کنار گذاشت و مجموعهٔ سنگین آثار او که بهطرز فخیم به سبکهای تاریخی بازمیگردند، برای منتقدان و مشتریان محافظهکار جذاب شد. حتی توسط جورج دبلیو بوش تأیید شد؛ بوش برای او در سال ۲۰۱۳ کتابخانهٔ فخرگاه ریاستجمهوری را در دالاس طراحی کرد.
ساختمانها میتوانند نماد یا شیء باشند، اما آنها همچنان باید با کل بزرگتر در تعامل باشند.
سایر پروژههای مهم شامل موزهٔ انقلاب آمریکا و آسمانخراش ۵۸ طبقهای مرکز Comcast، هر دو در فیلادلفیا قرار داشتند. دو کالج مسکونی در دانشگاه ییل به سبک «گاتیک کالجئال» پر زحمت، با برجکها، پنجرههای خنکی و ناقوسخانهها ساخته شدند که طوری به نظر میرسید از دیرباز در آنجا حضور داشتهاند.
معمار، پژوهشگر و مدرس پرتوان استرن همزمان ادارهٔ یک شرکت معماری ۳۰۰ نفره را با نقش رئیس دانشکدهٔ معماری ییل از سال ۱۹۹۸ تا ۲۰۱۶ ترکیب کرد. او همچنین مجموعهای از جلدهای فراوان و دایرهالمعارفی دربارهٔ معماری نیویورک نوشت. مانند بسیاری از همنسل خود، او از کامپیوترها دوری کرد و همیشه بهصورت دستی نقاشی میکرد.
در مقایسه با آنچه او بهعنوان انتزاع دلتنگکنندهٔ مدرنیسم میدید، استرن ادعا کرد که ساختمانهایش از طریق جوی که پیشینههای تاریخی قابل فهم به وجود میآورد، ارتقای تجربهای را فراهم میکنند. کتابخانهٔ او در سال ۲۰۰۶ برای کالج جامعهٔ برانکس به کتابخانهٔ Sainte‑Geneviève در پاریس که توسط هنری لبروست طراحی شده بود، ارجاع میدهد؛ نه تنها برای به رسمیت شناختن یک الگوی تاریخی، بلکه به این دلیل که استرن میخواست دانشجویان برانکس در شکوه پاریسی غوطهور شوند. «علاقهام این نیست که یک معمار خودزندگینامهای باشم، بلکه پرترهنگار مکانها باشم»، او روزی اظهار کرد. «معماران دیگر همان بنا را، بهنحو بیشتر یا کمتر، در مکانهای مختلف قرار میدهند.»
در بروکلین به دنیا آمد، رابرت فرزند بزرگ سونیا (نام خانوادگی قبلی کوهن) و سیدنی استرن بود. پدرش بیمه میفروخت، فروشگاه ابزارآلات داشت و تاکسی میرانید، در حالی که مادرش در فروشگاه بزرگدستهٔ B Altman & Co در مرکز منهتن کار میکرد.
در دبیرستان Manual Training در بروکلین تحصیل کرد، رابرت در زبان لاتین، هندسه و مثلثسنجی برتری داشت و همچنین علاقهمند به نمایشهای تئاتری بود. در جوانی، او بهسفرهای طولانی و تفکری در اطراف منهتن میرفت و معماری آن را مطالعه میکرد. «من معمار شدم چون ساختمانهای شهرم نیویورک را دوست داشتم و تصور میکردم روزی همانند آنها بناهایی بسازم»، او نوشت.
در آن زمان، دانشگاه کلمبیا برنامهٔ معماری دوره لیسانس نداشت؛ بنابراین او در رشتهٔ تاریخ تخصص یافت و در سال ۱۹۶۵ مدرک کارشناسی ارشد معماری را از دانشگاه ییل دریافت کرد. پس از یک سال بهعنوان سرپرست در لیگ معماری نیویورک، شغلی که توسط فیلیپ جانسون، مربی بزرگ او، برای او فراهم شد، برای ریچارد مییر، یکی از «پنج نیویورکی» تأثیرگذار، کار کرد. سپس بیش از دو سال در بخش مسکن شهر کار کرد پیش از اینکه با جان هگمان، همدانشگاهیاش از دوران ییل، شرکت Stern & Hagmann را تأسیس کند. در سال ۱۹۷۷، او شرکت جانشینش، Robert AM Stern Architects، که اکنون بهنام RAMSA شناخته میشود، تاسیس کرد.
بسیاری از پروژههای اولیه استرن شامل خانههای خصوصی برای مشتریان ثروتمند در همپتونز و سایر مناطق بودند؛ این حوزه کاری که در تمام دوران حرفهای او بهطور مستمر ادامه داشت. پروژههای تجاری شامل موزهٔ نورمن راکول در سال ۱۹۹۳ در استاکبریدج، ماساچوست، که بهآوردهٔ بزرگنمایی بازیگونهای از یک خانهٔ حومهای چوبی بود، و طرحهای بزرگمقیاس برای ولت دیزنیورلد در فلوریدا، شامل رِسُورتهای زیبای Yacht Club و Beach Club میشد. او همچنین برنامهٔ masterplan شهر Celebration را که بازآفرینی نوستالژیک دیزنی از شهرهای کوچک آمریکا است، تدوین کرد.
در سال ۲۰۱۱، استرن با دریافت جایزهٔ Driehaus بهخاطر دستاوردهایش در معماری کلاسیک معاصر تجلیل شد؛ این جایزه در سال ۲۰۰۳ بهعنوان جایگزینی برای جایزهٔ Pritzker مدرنگرایانه تأسیس شده بود.
یک جوانپوش شیک با شوخطبعی تیز، استرن بهسراغ کتوشلوارهای پیناسترایپ دوختهشده تمایل داشت و از مارتینیهای ودکا لذت میبرد. در سال ۱۹۶۶، او با لین سولینگر، عکاس هنرهای زیبا، ازدواج کرد؛ اما در سال ۱۹۷۷ طلاق گرفت. او بههمراه پسرش نیکلاس، برادرش الیوت و سه نوهاش باقی مانده است.
رابرت آرتور مورتون استرن، معمار، متولد ۲۳ مه ۱۹۳۹؛ در ۲۷ نوامبر ۲۰۲۵ درگذشت.
