سی سال پس از پخش شناخته‌شده‌ترین مصاحبه در تاریخ بی‌بی‌سی، کتابی جدید به بررسی علل فریب‌کاری مارتین بشیر نسبت به دیانا، پرنسس ولز، و واکنش‌های بی‌بی‌سی پس از آن می‌پردازد.
«دیاناراما»، نوشتهٔ اندی وب، مصاحبهٔ پانوراما را که در آن پرنسس مرحوم به‌طور مشهور گفت «ما سه نفر» در ازدواجش با شاهزاده چارلز، که اکنون پادشاه است، دوباره مورد بررسی قرار می‌دهد.
گزارشگر پیشین برنامهٔ پانوراما، مارتین بشیر، در سال ۱۹۹۵ پس از نشان دادن صورت‌حساب‌های بانکی تقلبی به برادر دیانا که دلالت می‌کرد افراد نزدیک به پرنسس توسط سرویس امنیتی MI5 پرداخت می‌شوند، این مصاحبه را به دست آورد.
۱. انتظار ۲۵ ساله برای حقیقت
کتاب می‌گوید آرل اسپنسِر، برادر دیانا، در ابتدا نسبت به بشیر به‌دلیل مصاحبه انتقاد نکرد، چون نمی‌خواست چیزی بگوید که تصمیم دیانا برای گفت‌وگو با او را زیر سؤال ببرد.
«آمدن به‌عنوان یک منتقد سرسخت بشیر عملاً به معنای تصویر کردن خواهرش به‌عنوان دلقکی ساده‌لوح بود»، وب می‌نویسد. «به‌جای ایجاد شکاف خانوادگی، بهتر است سکوت کرد».
اما ده سال پس از آن، بی‌بی‌سی با آرل تماس گرفت و از او درخواست کرد در مستندی دربارهٔ این مصاحبه به‌نام «پرنسس و پانوراما» شرکت کند.
او پاسخی را به مدیرکل بی‌بی‌سی آن زمان، مارک تامپسون، کپی کرد و گفت که برنامه پانوراما «کمتر از صادقانه» بوده و «شگفت‌زده» شد که بی‌بی‌سی می‌خواهد دوباره به این مصاحبه بپردازد.
آقای تامپسون به اندی وب می‌گوید که هرگز نامه را ندیده است، زیرا توسط واحد مکاتباتش مدیریت می‌شده و از اینکه فرصت بررسی این اطلاعات در آن زمان نداشته، پشیمان است.
کتاب فاش می‌کند که آرل اسپنسِر سرانجام در سال ۲۰۲۰ نگرانی‌های خود را به‌عموم اعلام کرد، در زمانی که وب در حال ساخت مستندی برای کانال ۴ دربارهٔ این مصاحبه بود.
وب اسنادی را از بی‌بی‌سی تحت قوانین آزادی اطلاعات دریافت کرده بود که به گزارش آن زمان مدیر خبرهای بی‌بی‌سی، تونی هال، به‌سازمان‌گذاران بی‌بی‌سی مربوط می‌شد.
این اسناد نشان می‌دادند که به‌جای اینکه بشیر صورت‌حساب‌های بانکی را به آرل اسپنسِر نشان دهد، آرل این اسناد را به بشیر نشان داده بود.
آرل سپس صبح روزی که مستند کانال ۴ بر تلویزیون پخش می‌شد، تماس تلفنی ۴۰ دقیقه‌ای و خشمگین با وب برقرار کرد و برای اولین بار تشریح کرد که چگونه این صورت‌حساب‌ها به او داده شد و چه ادعاهای عجیب دیگری توسط بشیر مطرح شد.
وب می‌نویسد که چند ساعت پیش از پخش، تصمیمی بر پایهٔ «فقط یک احساس درونی» گرفت که بی‌بی‌سی دروغ می‌گوید و آرل اسپنسِر حقیقت را می‌گوید.
یک اطلاعیهٔ مطبوعاتی از ناشران کتاب می‌گوید که این کتاب با «حمایت کامل چارلز اسپنسِر» نوشته شده است.
۲. مارتین بشیر «جذاب» و «بی‌رحمانه» بود
علاوه بر نشان دادن صورت‌حساب‌های بانکی تقلبی به آرل اسپنسِر، کتاب به‌سلسله‌ای از ادعاهای شفاف و نادرست اشاره می‌کند که بشیر دربارهٔ خاندان سلطنتی — از جمله شاهزاده چارلز آن زمان — به او مطرح کرد.
وب در کتاب خود می‌نویسد که بشیر «به‌طور پاتولوژیک، فریبنده و جذاب؛ بی‌رحمانه» بود.
پس از این مصاحبه، بشیر برای ITV و شبکه‌های تلویزیونی ایالات متحده کار کرد. او در سال ۲۰۱۶ به بی‌بی‌سی بازگشت و به‌عنوان سردبیر مذهبی مشغول شد و در سال ۲۰۲۱ به دلیل مشکلات سلامتی از این مؤسسه استعفا داد، اندکی پیش از انتشار گزارشی بسیار انتقادی دربارهٔ رفتار او توسط لرد دیسون، قاضی پیشین دیوان عالی.
لرد هال — که بعدها به‌عنوان مدیرکل بی‌بی‌سی منصوب شد — توسط لرد دیسون در سال ۲۰۲۱ ارزیابی شد که تحقیق او دربارهٔ بشیر «فاجعه‌بار و ناکارآمد» بوده است.
وب می‌گوید که اگر در سال ۱۹۹۶ تمام حقیقت را به‌سازمان‌گذاران بی‌بی‌سی می‌گفت، «عواقب برای دیانا را تنها می‌توان حدس زد».
سخنگوی بی‌بی‌سی اعلام کرد که این مؤسسه یافته‌های لرد دیسون را به‌تمامی پذیرفته و علناً بابت نقش خود در نتایج گزارش عذرخواهی کرده است.
لرد هال به بی‌بی‌سی نیوز گفت که پس از گزارش دیسون، چیزی برای افزودن به عذرخواهی‌اش ندارند، در حالی که اذعان کرد تحقیق بی‌بی‌سی دربارهٔ بشیر در سال ۱۹۹۶ «به استانداردهای مورد نیاز نرسیده» است.
پاسخی به درخواست بی‌بی‌سی نیوز برای ارتباط با نمایندهٔ مارتین بشیر داده نشد.
۳. شاهزاده ویلیام هنوز می‌خواهد حقیقت را دریابد
کتاب همچنین نشان می‌دهد که شاهزاده ولز «در حال اتخاذ گام‌هایی برای کشف» حقیقت دربارهٔ مصاحبهٔ مارتین بشیر است.
شاهزاده ویلیام پس از گزارش لرد دیسون به‌شدت مدیران بی‌بی‌سی را سرزنش کرد و گفت که آنها «به‌جای سؤال‌های دشوار، به‌سوی دیگری نگاه کردند».
او گفت که این مصاحبه به‌طور عمده به تشدید روابط والدینش منجر شده و به‌طور قابل‌توجهی به ترس، اضطراب و انزوای او پیش از وفاتش افزوده است.
کتاب هشدارى به بی‌بی‌سی از منبعی ناشناس می‌دهد که می‌گوید ویلیام «حریف سرسخت» است و «افرادی برای این موضوع به‌کار گرفته»اند. کاخ کنتینگ‌تون دربارهٔ کتاب نظری نداده است.
۴. طراح صورت‌حساب‌های تقلبی به صف سوگ‌گواریان در مراسم خاکسپاری دیانا پیوست
طراح آزاد که توسط بشیر برای ساختن صورت‌حساب‌های بانکی تقلبی، مت ویسلر، درخواست شد، پس از ممنوعیت کار برای بی‌بی‌سی در سال ۱۹۹۶، جبران خسارت مالی از سوی بی‌بی‌سی دریافت کرده و عذرخواهی نیز دریافت کرده است.
اما کتاب نشان می‌دهد که پس از وفات پرنسس دیانا در سال ۱۹۹۷، وی احساس گناه شخصی عمیقی داشت که به‌حدی بود که در میان تودهٔ سوگ‌گواریان در کاخ باکینگهام حضور یافت.
ویسلر می‌گوید: «من ساعت ۴ صبح دقیقاً در کنار دروازه ایستاده بودم، چون شدیداً احساس می‌کردم دست در این کار داشته‌ام».
در حالی که سرقتی در آپارتمان ویسلر، هدف‌گیری دیسک‌های فلاپی حاوی تقلب‌های ناآگاهانه‌اش، گزارش شده بود، کتاب فاش می‌کند که یک سارق چیزی که طراح آن را «[مدفوع]» توصیف کرده بود، در توالت او رها کرده تا وی پیدا کند.
۵. ارتباطات خانوادگی نویسنده با بی‌بی‌سی و خاندان سلطنتی
وب تصمیم گرفت تحقیق خود را پس از دیدن نمایشنامهٔ ۲۰۰۶ «فراست/نیکسون»، دربارهٔ مصاحبهٔ تلویزیونی مشهور دیگر میان دیوید فراست و ریچارد نیکسون، رئیس‌جمهور پیشین ایالات متحده، آغاز کند.
او با این الهام مستندی دربارهٔ ساخت مصاحبهٔ پانوراما ساخت و داستان فریب را که در دو کتاب موجود بود — تاریخ برنامهٔ پانوراما و یکی از بیوگرافی‌های اندرو مورتون دربارهٔ دیانا — کشف کرد.
کتاب همچنین نشان می‌دهد که همزمانی که او کار بر روی مستند خود را آغاز کرد، در حال بررسی کارفرمای همسرش، دیانا مارتین، که در آن زمان سردبیر همیار برنامهٔ پانوراما بود، می‌بود.
پدر خانم مارتین، کریستوفر، مستند ITV سال ۱۹۹۴ را به همراه جاناتان دمبلی تولید کرده بود که در آن شاهزاده چارلز به خیانت خود اعتراف کرد.
بدون آن برنامه، اندی وب می‌گوید که احتمالاً پرنسس دیانا هرگز حاضر به گفت‌وگو با بشیر نبود.
تصحیح: این مقاله برای حذف اشاری که آرل اسپنسِر ۲۵ سال صبر کرده تا حقیقت را فاش کند، اصلاح شد و برای ارائهٔ زمینهٔ بیشتر دربارهٔ ارتباطات او با بی‌بی‌سی در سال ۲۰۰۵ به‌روزرسانی شد.
